Titel: Hemelvaart
Plaats van uitgave: Amsterdam
Uitgeverij: Atlas contact
Aantal bladzijden: 240 bladzijden
Jaar van uitgave: 2013
Zomer 1985. Zes meisjes vieren vakantie op de Griekse eilanden. Ze hebben net eindexamen gedaan en het leven lijkt één grote belofte. Totdat er de laatste nacht een ongeluk gebeurt. Met vijf meiden, zes rugzakken en een doodskist keren ze naar huis terug. Judith Koelemeijer was één van hen. In haar eerste autobiografische boek ontrafelt ze dit dramatische verhaal uit haar jeugd. Hoe kon ze haar vriendin Annette zo plotseling verliezen? De zoektocht voert haar terug naar Paros, naar de ouders van Annette, de vriendinnen van vroeger en de Duitse jongens die bij het ongeluk betrokken waren. Wat deed de dood van Annette met hún leven? En waarom lopen hun herinneringen aan die fatale nacht zo uiteen? Hemelvaart is een aangrijpend verhaal over vriendschap, schuld en de pijn van het volwassen worden.
Twee recensies:
HEMELVAART
Na dertig jaar reconstrueert Judith Koelemeijer de dood van vriendin Annette Sierhuis.
De nachtmerrie van alle ouders: het bericht dat je kind is overleden. Het overkwam Corry en Rein Sierhuis in 1985. Hun oudste, Annette, nog net geen 21 jaar, was met vijf vriendinnen naar het Griekse Paros afgereisd om vakantie te vieren. Een paar weken lang werd er tot diep in de nacht gefeest, gesjanst, gedronken, gedanst. Er werd gezwommen en geluierd. Het moeten gouden dagen zijn geweest.
In de laatste nacht voor hun terugreis besluiten twee van de vijf nog eenmaal flink de bloemen buiten te zetten. Daarom gaan ze in op het voorstel van de Griekse Nikos, die ze tijdens de vakantie hebben leren kennen. Nikos kent een bouzouki-tent met livemuziek in de heuvels net buiten Parikia. Een paar Duitse jongens sluiten zich aan. Op de motor gaan ze erheen. Het ene meisje, Annette, rijdt met de Duitsers mee, het andere springt bij Nikos achterop. Tijdens de rit in het donker gaat het mis. De motoren van de Duitse jongens botsen op elkaar met gevolg dat Annette van de motor wordt geslingerd. Ze raakt zwaar gewond. In de vroege ochtend van de 15de augustus overlijdt ze.
Bijna dertig jaar later vertelt het meisje dat bij Nikos achterop zat wat er die nacht gebeurde. Dit meisje is Judith Koelemeijer (1967). Toen een bakvis, tegenwoordig auteur van literaire non-fictie. Koelemeijer debuteerde met Het zwijgen van Maria Zachea (2001). Hierin schreef ze over het leven in de jaren vijftig en zestig in Wormer, het dorp waar haar familie woonde. In 2008 verscheen Anna Boom waarin Koelemeijer de onconventionele levenswandel vastlegde van een jonge vrouw in de jaren vanaf de Tweede Wereldoorlog.
In Hemelvaart weerklinken de jaren tachtig. Niet alleen met de muziek van de Simple Minds en U2, ook in zeden en gewoonten. In de gedachte bijvoorbeeld dat er niet vanzelfsprekend werk te vinden zal zijn. Of door nog weer eens van studie te wisselen. Ook in bepaalde zegswijzen hoor je het terug: 'Every day is the first day of the rest of your life.'
Treffend beschrijft Koelemeijer haar vriendschappen van toen: 'vriendschap met een meisje [kon] de intensiteit hebben van een verliefdheid.' Maar met het verstrijken der jaren realiseert de auteur zich dat ze eigenlijk weinig van Annette wist.
Het laat haar niet los, waarop ze besluit de zaak op te rakelen en uit te zoeken. Dan ondervindt Koelemeijer dat het geheugen grillig is en de feiten zich niet eenduidig laten interpreteren. Alle betrokkenen blijken hun eigen versie van de gebeurtenissen te hebben. Ook de juridische afwikkeling vertoont in detail ongerijmdheden. Haar poging vat te krijgen op de situatie strandt definitief wanneer ze de Duitser spreekt die de botsing veroorzaakte.
De jongen van toen is een man van middelbare leeftijd. Ook hij heeft zich beziggehouden met de vraag naar het waarom van de gebeurtenissen. Zijn oordeel na jaren van overpeinzing: 'Es gibt keine Entschuldiging, keine Erklärung.' Wat rest is de bittere conclusie dat Annettes dood zinloos is geweest, redeloos, toeval zonder betekenis.
Hemelvaart, de dag waarop Annette overlijdt, laat zich lezen als een roman. De literaire kwaliteit schuilt in de geraffineerde compositie en thematiek, de heldere stijl. Daarnaast bewijst Koelemeijer zich opnieuw als een behoedzame verteller met een sterk expressief vermogen. Onvergetelijk is het beeld van de vriendinnen op de terugreis: gevijven staan ze aan dek. Met zes rugzakken en een doodskist.
de Volkskrant
24-08-2013
Daniëlle Serdijn
KOELEMEIJER SCHRIJFT ALSNOG OVER DODE VRIENDIN
Wie was Annette? Voorvoelde ze haar dood? Koelemeijer weet de werkelijkheid kunstig tot roman te kneden, maar de tragiek van Annette's dood komt niet uit de verf
Reconstructie van een ongeval
Het Griekse eiland Paros, zomer 1985. Een Nederlands meisje, Annette, verongelukt achterop de motor van een Griekse vriend. Het meisje was op vakantie met vijf vriendinnen. Onder hen was aanstaand schrijfster Judith Koelemeijer, net achttien, bleu en kakelfris uit het Zaanse Wormer. Tot het fatale ongeluk, in de nacht pal voor vertrek, hadden de meisjes zich feestend en dansend in het nieuwe leven na het eindexamen gestort, met Annette als aanvoerster.
"Er is die nacht iets kapot gegaan wat ik nooit heb kunnen helen", schrijft Koelemeijer op de eerste bladzijde van 'Hemelvaart'. "Al zou ik nog steeds niet kunnen zeggen wat er precies verloren ging. In al die tijd zijn er geen antwoorden gekomen, alleen maar nog meer vragen". Ruim twintig jaar later besluit ze over haar verongelukte vriendin een boek te schrijven, over wie ze was en over wat het ongeluk deed met de levens van haar dierbaren, waaronder dat van de schrijfster zelf. Maar er zijn ook twijfels: "Deugt het wel wat ik wil?"
Nu is Koelemeijer in 'Hemelvaart' niet iets heel ongewoons van plan. De herinneringen aan dode vrienden en verwanten beheersen de Nederlandse literatuur op dit moment. Eerder dit jaar kwam Dirk van Weelden nog met een roman over zijn vriend Martin Bril. Stephan Sanders publiceerde een memoir over zijn vriend Anil Ramdas. Koelemeijers verhaal over een vriendin die in de jaren tachtig verongelukte in Griekenland herinnert bovendien aan 'Lucifer', de omstreden derde roman van Connie Palmen. Palmen greep de dodelijke val van actrice Marina Schapers op het eiland Skyros aan voor een filosofische sleutelroman over een destructieve relatie, geïnspireerd op het vechthuwelijk tussen Schapers en componist Peter Schat. Wie in de buurt verkeert van schrijvers moet kortom op zijn tellen passen. Voor je het weet ziet er eentje een boek in je en word je na je dood vereeuwigd in je onmacht en ongeluk, zonder dat je daar nog enig weerwoord op kunt geven. Zo leidde de roman van Palmen tot boze reacties van vrienden van componist Peter Schat, die vonden dat de schrijfster hem onrecht had gedaan.
Het siert Koelemeijer daarom dat zij zich deze ethische vraag vooraf stelt, maar dat zorgt er ook voor dat hij het hele boek blijft knagen. We weten nu dat ze aarzelde, maar waarom schreef ze dit boek dan toch wel? Koelemeijer leest dagboeken en brieven van Annette. Ze mijmert over de twee gezichten van haar vriendin, die niet alleen een rusteloos feestbeest was maar ook zeer sociaal, hulpvaardig en idealistisch. Ze bezoekt Annettes ouders en broer, die later naar Griekenland trekken omdat ze het in Nederland niet meer uithouden. Ze spreekt met haar vriendinnen en met de Duitse studenten die bij het ongeluk betrokken waren. En ze grasduint in haar eigen herinneringen. Hoe ze na het ongeluk faalt in haar studie. Hoe ook zij naar Griekenland trekt en daar probeert rust te vinden.
Net als in 'Het zwijgen van Maria Zachea', haar succesvolle debuut, en net als in haar tweede boek 'Anna Boom' herschept Koelemeijer in 'Hemelvaart' dialogen en scènes uit de werkelijkheid alsof het een roman betreft. Ze doseert kunstig. Zo begint het boek met het ongeluk zonder dat daar dan alle details van worden prijsgegeven, die worden beetje bij beetje opgediend.
Het probleem is niet alleen dat Koelemeijer op dichte deuren stuit (zo willen haar vriendinnen niet veel kwijt), maar vooral dat ze zelf nergens echt doorpakt. Ze twijfelt over alles; over de gevoelens van Annette (voorvoelde ze haar dood?), over de oorzaken van haar eigen stuurloosheid als twintiger (kwam dat door het verlies of waren het gewoon de jaren tachtig?) en over de student die het ongeluk veroorzaakte (getergd door schuldgevoel of toch niet?). Ook een schrijver van non-fictie moet met personages aan de haal kunnen gaan. Er moet een groter verhaal te vertellen zijn, een verhaal dat alle opportunisme en toe-eigening goed maakt. Maar Koelemeijer houdt zich op de vlakte, in stijl, in de tekening van haar personages, maar ook in de schets van de rusteloze crisisjaren tachtig op de achtergrond. En zo houdt 'Hemelvaart' toch iets kleins en beperkts, bij momenten ontroerend en herkenbaar, maar nooit uitgroeiend tot de verontrustende tragedie die eigenlijk besloten ligt in dit drama van een meisje dat aan het begin van alles staat en dan in Griekenland de dood vindt.
Reconstructie van een ongeval
Het Griekse eiland Paros, zomer 1985. Een Nederlands meisje, Annette, verongelukt achterop de motor van een Griekse vriend. Het meisje was op vakantie met vijf vriendinnen. Onder hen was aanstaand schrijfster Judith Koelemeijer, net achttien, bleu en kakelfris uit het Zaanse Wormer. Tot het fatale ongeluk, in de nacht pal voor vertrek, hadden de meisjes zich feestend en dansend in het nieuwe leven na het eindexamen gestort, met Annette als aanvoerster.
"Er is die nacht iets kapot gegaan wat ik nooit heb kunnen helen", schrijft Koelemeijer op de eerste bladzijde van 'Hemelvaart'. "Al zou ik nog steeds niet kunnen zeggen wat er precies verloren ging. In al die tijd zijn er geen antwoorden gekomen, alleen maar nog meer vragen". Ruim twintig jaar later besluit ze over haar verongelukte vriendin een boek te schrijven, over wie ze was en over wat het ongeluk deed met de levens van haar dierbaren, waaronder dat van de schrijfster zelf. Maar er zijn ook twijfels: "Deugt het wel wat ik wil?"
Nu is Koelemeijer in 'Hemelvaart' niet iets heel ongewoons van plan. De herinneringen aan dode vrienden en verwanten beheersen de Nederlandse literatuur op dit moment. Eerder dit jaar kwam Dirk van Weelden nog met een roman over zijn vriend Martin Bril. Stephan Sanders publiceerde een memoir over zijn vriend Anil Ramdas. Koelemeijers verhaal over een vriendin die in de jaren tachtig verongelukte in Griekenland herinnert bovendien aan 'Lucifer', de omstreden derde roman van Connie Palmen. Palmen greep de dodelijke val van actrice Marina Schapers op het eiland Skyros aan voor een filosofische sleutelroman over een destructieve relatie, geïnspireerd op het vechthuwelijk tussen Schapers en componist Peter Schat. Wie in de buurt verkeert van schrijvers moet kortom op zijn tellen passen. Voor je het weet ziet er eentje een boek in je en word je na je dood vereeuwigd in je onmacht en ongeluk, zonder dat je daar nog enig weerwoord op kunt geven. Zo leidde de roman van Palmen tot boze reacties van vrienden van componist Peter Schat, die vonden dat de schrijfster hem onrecht had gedaan.
Het siert Koelemeijer daarom dat zij zich deze ethische vraag vooraf stelt, maar dat zorgt er ook voor dat hij het hele boek blijft knagen. We weten nu dat ze aarzelde, maar waarom schreef ze dit boek dan toch wel? Koelemeijer leest dagboeken en brieven van Annette. Ze mijmert over de twee gezichten van haar vriendin, die niet alleen een rusteloos feestbeest was maar ook zeer sociaal, hulpvaardig en idealistisch. Ze bezoekt Annettes ouders en broer, die later naar Griekenland trekken omdat ze het in Nederland niet meer uithouden. Ze spreekt met haar vriendinnen en met de Duitse studenten die bij het ongeluk betrokken waren. En ze grasduint in haar eigen herinneringen. Hoe ze na het ongeluk faalt in haar studie. Hoe ook zij naar Griekenland trekt en daar probeert rust te vinden.
Net als in 'Het zwijgen van Maria Zachea', haar succesvolle debuut, en net als in haar tweede boek 'Anna Boom' herschept Koelemeijer in 'Hemelvaart' dialogen en scènes uit de werkelijkheid alsof het een roman betreft. Ze doseert kunstig. Zo begint het boek met het ongeluk zonder dat daar dan alle details van worden prijsgegeven, die worden beetje bij beetje opgediend.
Het probleem is niet alleen dat Koelemeijer op dichte deuren stuit (zo willen haar vriendinnen niet veel kwijt), maar vooral dat ze zelf nergens echt doorpakt. Ze twijfelt over alles; over de gevoelens van Annette (voorvoelde ze haar dood?), over de oorzaken van haar eigen stuurloosheid als twintiger (kwam dat door het verlies of waren het gewoon de jaren tachtig?) en over de student die het ongeluk veroorzaakte (getergd door schuldgevoel of toch niet?). Ook een schrijver van non-fictie moet met personages aan de haal kunnen gaan. Er moet een groter verhaal te vertellen zijn, een verhaal dat alle opportunisme en toe-eigening goed maakt. Maar Koelemeijer houdt zich op de vlakte, in stijl, in de tekening van haar personages, maar ook in de schets van de rusteloze crisisjaren tachtig op de achtergrond. En zo houdt 'Hemelvaart' toch iets kleins en beperkts, bij momenten ontroerend en herkenbaar, maar nooit uitgroeiend tot de verontrustende tragedie die eigenlijk besloten ligt in dit drama van een meisje dat aan het begin van alles staat en dan in Griekenland de dood vindt.
Trouw
24-08-2013
Jann Ruyters
Geen opmerkingen:
Een reactie posten